کنتاکتور چیست؟

کنتاکتور :(Contactor) 

یک کلید کنترل شونده به صورت الکتریکی است که برای کلیدزنی یک مدار قدرت یا کنترل مورد استفاده قرار گرفته می شود. کنتاکتور شباهت زیادی به رله دارد، با این تفاوت که کنتاکتور برای کاربردهای آمپر بالا به کار می‌رود. یک کنتاکتور با مداری کنترل می‌شود که سطح قدرت خیلی کمتری از مدار مورد کلیدزنی دارد. برخلاف یک مدارشکن قدرت یک کنتاکتور برای قطع یک جریان اتصال کوتاه استفاده نمی‌شود.

کنتاکتورها در گستره و اندازه‌های مختلفی موجودند. از کنتاکتورهای کوچک با ولتاژ ۲۴V DC  که به سادگی در یک دست جا می‌گیرند و توانایی قطع تنها ۱ آمپر را دارند، گرفته تا کنتاکتورهای با پهنا (یا درازای) ۱ متر (یارد) با ولتاژهای چند کیلو ولت و آمپراژ چند هزار آمپر.

کنتاکتورها برای کنترل بارهای مختلف الکتریکی اعم از الکتروموتورها، بانکهای خازنی، مدارات روشنایی، گرمکن‌های الکتریکی و سایر تجهیزات الکتریکی استفاده می‌شوند.

انواع کنتاکتورها:

کنتاکتورها در اندازه های مختلف و ولتاژ های مختلف طراحی می شوند.

از کنتاکاتورهای ۲۴ ولت که بسیار کوچک هستند که توانایی قطع و وصل یک آمپر را دارند و به راحتی میتوانیم آن را در مشت بگیریم که به آنها رله می گویند تا کنتاکتورهایی که در طول و عرض یک متر وجود دارند و توانایی قطع و وصل چند هزار آمپر را دارند و کنتاکتور ها عموماٌ در تابلو برق صنعتی استفاده زیادی می شود ولی در برق ساختمان هم کاربرد دارند چون می توانیم به وسیله کنتاکتور و یک محافظ از کل وسایل برق منزل محافظت کنیم.

طرز کار کنتاکتور:

وقتی بوبین ثابت به وسیله ی کلید فرمان برق دار می شود خاصیت مغناطیسی می گیرد و مانند یک آهن ربا قسمت متحرک هسته را جذب می کند هنگام جذب دو هسته این کنتاکت ها به هم متصل می شود و کنتاکتور در حالت وصل قرار می گیرد. در هر کنتاکتور، جریانهاي نامی مختلفی تعریف می شود. این جریانها عبارتند از:

جریان دائمی:

این جریان با Ith2 نشان داده می شود و جریانی است که در شرایط کار عادی، در زمانی نامحدود و بدون قطع شدن از کنتاکتها عبور نموده، حرارت غیر مجاز تولید نکند و لزومی به تعمیر و سرویس کنتاکتور نیز احساس نشود.

جریان هفتگی:

این جریان با Ith1 نشان داده می شوند و جریانی است که در شرایط نرمال و با هفته ای یکبار اتصال از کنتاکتها عبور کرده و تغییری در خصوصیات کنتاکتور به وجود نیاورد.

جریان شیفتی (هشت ساعتی):  

این جریان با Ith نشان داده می شود و جریانی است که در شرایط کار نرمال و با یکبار اتصال در هر هشت ساعت (یک شیفت کاری) از کنتاکتها می گذرد و تغییری در خصوصیات کنتاکتور به وجود نیاورد.

جریان کار نامی:

این جریان با Ie نشان داده می شود و جریانی است که شرط استفاده از کنتاکتور را در رابطه با نوع و مقدار ولتاژ بار بیان می کند. مثلاً اگر این جریان به طور دائم از کنتاکتور عبور نماید. مقدار Ie برابر با Ith خواهد بود .(Ie=Ith)

جریان اتصال کوتاه: مقدار ماکزیم جریان در لحظه اتصال کوتاه که ممکن است باعث آسیب در کنتاکتور شود به جریان اتصال کوتاه ضربه ای معروف است.(Is)  همچنین مقدار مؤثر جریان اتصال کوتاه که کلید برای مدت یک ثانیه قادر به تحمل آن است، جریان یک ثانیه ای یا جریان نامی زمان کم نامیده می شود و با Ith (Is) مشخص می گردد.

ولتاژ های نامي:

كنتاكتور ولتاژهاي نامی: تعریف براي هر کنتاکتور عبارتند از:

ولتاژ کار نامی:

این ولتاژ که با Ue نشان داده می شود مربوط به کنتاکتها بوده و مقدار ولتاژي است که کنتاکتها با جریان نامی Ie در آن به کار گرفته می شوند. این ولتاژ، توانایی قطع و وصل، نوع و محل استفاده کنتاکتور را مشخص می کند.

ولتاژ عایقی نامی:

این ولتاژ که با Ui نشان داده می شود، ولتاژي است که استحکام عایقی بین کنتاکتها را نشان می دهد.

ولتاژهای نامی تغذیه بوبین: این ولتاژ که با Ue نشان داده می شود ولتاژي است که باید به بوبین کنتاکتور اتصال یابد تا کنتاکتور عملکرد داشته باشد.

نکته 1: ولتاژ کنتاکتورهاي صنعتی از 220 ولت تا 660 ولت و کنتاکتهاي اصلی آنها براي جریان 9 A تا 2750A (مجهز به رادیاتورهاي خفه کننده جرقه در موقع قطع و وصل) ساخته می شوند.

نکته 2: ولتاژ تغذیه بوبین کنتاکتورها متفاوت بوده و از 24 تا 380 ولت ساخته می شوند. در اکثر کشورهاي صنعتی براي حفاظت بیشتر، تغذیه بوبین کنتاکتورها را زیر ولتاژ حفاظت شده (65 ولت) انتخاب می کنند و یا براي تغذیۀ مدار فرمان از ترانسفورماتور جدا کننده استفاده می کنند.