کلید محافظ جان که با RCCB یا RCD واژه نامه شناخته می‌شود، نوعی کلید است که با مقایسهٔ جریان سیم‌های رفت و برگشت، در صورتی که اختلافی بین جریان رفت و برگشت وجود داشته باشد مدار را قطع می‌کند. در حالت عادی مدارهای الکتریکی، جریان رفت با جریان برگشت برابر است، اما اگر به هر دلیلی جریان بین سیم فاز و نول (در مدارهای تکفاز) اختلاف داشته باشد کلید محافظ جان عمل خواهد کرد. وجود این اختلاف ممکن است بر اثر اتصال بدنهٔ یکی از دستگاه‌های الکتریکی باشد که در آن جریان الکتریکی به جای برگشتن از راه سیم نول از راه زمین به منبع برمی‌گردد که اصطلاحاً می‌گویند جریان نشت پیدا کرده است. این دستگاه جریان‌های نشتی کوچکی را که توسط فیوز شناسایی نمی‌شوند اما می‌توانند زمینه ساز آتش سوزی یا برق گرفتگی شوند شناسایی و مدار را در چند دهم یا صدم ثانیه قطع می‌کند.
جریان نشتی ممکن است از راه بدن فردی که با زمین تماس دارد و تصادفاً دستش با قسمت برقدار مدار تماس پیدا کرده است به وجود آید، کلیدهای محافظ جان به گونه‌ای طراحی می‌شوند که پیش از آسیب‌رسیدن به فرد مدار را قطع می‌کنند. این کلیدها برای قطع مدار در برابر اضافه بار و اتصال کوتاه طراحی نشده‌اند. گونهٔ دیگری از این کلیدها که افزون بر جریان نشتی به اضافه بار هم واکنش نشان می‌دهند RCBO نامیده می‌شوند. RCD ممکن است برای اشاره به کلیدهای RCCB و RCBO به کار رود اما نباید آن‌ها را با کلید ELCB که به ولتاژهای سرگردان حساس است اشتباه گرفت.
خوشبختانه اخیرا استفاده از کلید حفاظت جان جزو استاندارد اجباری اداره برق است و حتما بایستی روی تابلوی ورودی شما باشد ولی اکثر نصاب های حرفه ای جهت احتیاط در جعبه فیوز خانه از آن استفاده می کنند. اگر شخصی از قسمتی که نسبت به زمین برقدار است دچار شوک الکتریکی شود، به دلیل جریانی که از بدن وی به زمین عبور می کند، این کلید در چند صدم ثانیه منبع تغذیه را قطع می کند. لازم به یاد آوری است که این کلید مقدار جریان را کاهش نخواهد داد، بلکه تنها مدت زمان شوک را محدود خواهد کرد.
تحت شرائط عادی، در یک مصرف کننده تکفاز جریانهائی که از سیم فاز و سیم نول عبور می کند با یکدیگر برابرند و جریان کل in ( (Iw- عبوری از اولیه ترانسفورماتور جریان، مساوی است و در نتیجه، هیچ شاری مغناطیسی در هسته ایجاد نمی شود و ولتاژ القائی Ef هم صفر خواهد بود و کلید قطع نخواهد شد. حال اگر جریان خطا به طور مستقیم از سیم فاز به زمین نشت کند، مثلا اگر شخصی یک ترمینال برقدار را لمس کند، یا اگر انگشت خود را داخل سر پیچ لامپی بکند و یا اگر موتوری داخل آب بیفتد و یا اگر عایق بین موتور و بدنه زمین شده آن شکسته شود و... جریان خطا بوجود می آید. در هر کدام از این شرائط، جریان کل عبوری از داخل ترانسفورماتور جریان صفر نبوده و برابر با If می باشد. شار مغناطیسی و در نتیجه، ولتاژ القائی Ef به وجود می آید و باعث قطع کلید می شود. جنس هسته ترانسفورماتور باید در چگالی های شار پائین فوق العاده نفوذپذیر و حساس باشد. این نوع کلید برای مصرف کنندگان 3 فاز نیز قابل استفاده است و هر چهار هادی برقدار (سه فاز و نول) از داخل هسته ترانسفورماتور جریان عبور می کند. در حالت عادی جمع جبری جریانهائی که از سه فاز عبور می کند، برابر صفر خواهد بود، از این رو در هسته ترانسفورماتور هیچ جریانی القاء نمی شود و ولتاژی بر روی ثانویه به وجود نمی آید و کلید قطع نخواهد شد. این نوع کلید یک نوع وسیله الکترومکانیکی قابل اعتماد است که مانند هر وسیله مکانیکی دیگر شرایط محیطی مانند رطوبت و گرد و غبار می تواند بر عملکرد آن اثر بگذارد. هر تاخیری در عملکرد آن نیز می تواند کشنده باشد. به همین جهت یک دکمه آزمایش دارد که باید از طریق آن عملکرد کلید آزمایش شود و در صورتی که اشکالی دارد رفع گردد.
مشخصات کلیدهای حفاظت از خطر برق گرفتگی (جریان نشتی)
دمای کاری کلیدها جهت قطع جریان نشتی متناوب از 25- تا 40- درجه سیلسیوس و با قدرت اتصال کوتاه 6 تا 25 کیلو آمپر می باشد.
جهت حفاظت کـلـیـدهـا و مـدار مصرفی در مـقـابـل اتصال کوتاه و اضافه بار بایستی فیوز پشتیبان (Back-Up Fuse) با توجه به جریان نامی کلید و مشخصات ارائه شده در کاتالوگ نصب گردد.
کلیدها با جریان نامی 125-16 آمپر تولید می شوند.
کلیدها جهت استفاده مشترکین تکفاز (خـانـگی) بـه صورت دو پـل (فـاز + نـول) و مشترکین سه فـاز (صنعتی) به صورت چهار پل، که می تواند همراه با نول و یا بدون نول (در سیستم های سه سیمه) بکار رود.
میزان جریان قطع خودکار کلیدها (حساسیت) از 10 میلی آمپر تا 5/1 آمپر، و مدت زمان قطع حداکثر 200 میلی ثانیه است.
